چرا باور به خدایان متعدد با منطق آتئیستی سازگار نیست؟

آتئیسم به عنوان عدم باور به وجود هر گونه خدا یا خدایان تعریف می‌شود. این دیدگاه، چه در برابر یکتاپرستی (مونوتئیسم) و چه در برابر چندخدایی (پلی‌تئیسم)، موضع مشترکی دارد: انکار وجود خدایان. با این حال، تفاوت‌هایی میان این دو نوع باور و نحوه مواجهه آتئیسم با آن‌ها وجود دارد. پلی‌تئیسم یا چندخدایی، به معنای باور به وجود چندین خدا با ویژگی‌ها و نقش‌های مختلف است. در این یادداشت، به بررسی تفاوت‌های آتئیسم با پلی‌تئیسم می‌پردازیم و دلایل رد وجود چندخدا از دیدگاه آتئیستی را بررسی می‌کنیم.

۱. آتئیسم و نفی همه خدایان

آتئیسم به صورت کلی، عدم باور به وجود هر گونه خدا یا نیروی ماوراء طبیعی است. از این رو، آتئیست‌ها نه تنها وجود یک خدای واحد (خدای یکتاپرستی) را رد می‌کنند، بلکه وجود هر گونه خدای دیگری را نیز انکار می‌کنند. در واقع، موضع آتئیستی این است که هیچ دلیل قابل قبولی برای باور به وجود هیچ‌گونه خدایی، چه یک یا چندتا، وجود ندارد.

الف. عدم وجود شواهد

یکی از دلایل اصلی آتئیست‌ها برای رد هر گونه خدا، نبود شواهد کافی برای اثبات وجود این موجودات است. آتئیست‌ها معتقدند که ادعاهای دینی باید با شواهد معتبر و قابل اثبات پشتیبانی شوند. از دیدگاه آن‌ها، چه یک خدا و چه چندین خدا، هیچ یک از این ادعاها با شواهد تجربی و علمی حمایت نمی‌شوند.

ب. اصل پارسیمونی (تیغ اوکام)

آتئیست‌ها همچنین به اصل پارسیمونی یا تیغ اوکام تکیه می‌کنند که می‌گوید: “باید ساده‌ترین و کم‌فرض‌ترین توضیح ممکن را برای پدیده‌ها انتخاب کرد، مگر اینکه شواهدی قوی‌تر خلاف آن را نشان دهد.” بر اساس این اصل، اضافه کردن خدایان متعدد به عنوان علل پدیده‌ها، به جای ساده‌تر کردن توضیح، تنها آن را پیچیده‌تر می‌کند. به همین دلیل، آتئیست‌ها معتقدند که به جای فرض وجود خدایان متعدد، بهتر است به دنبال توضیحات طبیعی و علمی باشیم.

۲. تفاوت‌های پلی‌تئیسم و یکتاپرستی

پلی‌تئیسم و یکتاپرستی دو نوع متفاوت از باورهای مذهبی هستند که هر کدام دارای ویژگی‌ها و ساختارهای خاص خود هستند. در این بخش، به تفاوت‌های این دو نوع باور و نحوه مواجهه آتئیسم با هر یک از آن‌ها می‌پردازیم.

الف. ساختارهای اعتقادی

پلی‌تئیسم به باور به وجود چندین خدا با نقش‌ها و ویژگی‌های مختلف اشاره دارد. این خدایان می‌توانند شامل خدایان طبیعت، خدایان جنگ، خدایان عشق و بسیاری دیگر باشند که هر کدام مسئولیت‌ها و قدرت‌های خاص خود را دارند. در مقابل، یکتاپرستی بر وجود یک خدای واحد و مطلق تأکید دارد که خالق جهان و همه چیز در آن است.

ب. نحوه رد هر دو نوع باور

آتئیست‌ها معتقدند که هر دو نوع باور، یعنی پلی‌تئیسم و یکتاپرستی، بر اساس اصول مشابهی از نظر منطقی و علمی رد می‌شوند. هر دو نوع باور نیازمند پذیرش موجوداتی فراطبیعی هستند که هیچ شواهد تجربی برای وجود آن‌ها ارائه نمی‌شود. از این رو، آتئیست‌ها هر دو نوع باور را بر اساس فقدان شواهد و پیچیدگی‌های غیرضروری رد می‌کنند.

۳. دلایل رد پلی‌تئیسم از دیدگاه آتئیستی

در حالی که آتئیست‌ها به طور کلی وجود هر گونه خدایی را رد می‌کنند، اما دلایلی خاص برای رد پلی‌تئیسم نیز ارائه می‌دهند که در زیر به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

الف. ناسازگاری‌های درونی

یکی از مشکلات اصلی پلی‌تئیسم، ناسازگاری‌های درونی در میان خدایان مختلف است. اگر هر خدا قدرت و مسئولیت خاص خود را دارد، چگونه می‌توان تضمین کرد که این خدایان با یکدیگر در تعارض نباشند؟ این سوال به مسائلی مانند وجود شر و ناهماهنگی در جهان می‌انجامد که پلی‌تئیسم پاسخی منطقی برای آن ندارد. در حالی که یکتاپرستی می‌تواند به وحدت و هماهنگی خدایی استناد کند، پلی‌تئیسم با مشکل تعدد و تعارض قدرت‌ها مواجه است.

ب. عدم نیاز به چندین خدا

آتئیست‌ها بر این باورند که جهان و پدیده‌های آن نیازی به توضیحات فراطبیعی، چه با یک خدا و چه با چندین خدا، ندارند. علم توانسته است بسیاری از پدیده‌ها را بدون نیاز به فرض موجودات فراطبیعی توضیح دهد. به همین دلیل، اضافه کردن خدایان متعدد به عنوان علل پدیده‌ها، نه تنها ضروری نیست، بلکه باعث پیچیدگی غیرضروری در توضیح جهان می‌شود.

ج. خدایان محدود

در پلی‌تئیسم، خدایان معمولاً محدودیت‌هایی دارند و هر کدام تنها در یک حوزه خاص قدرت دارند. این محدودیت‌ها به معنای آن است که این خدایان نمی‌توانند به عنوان خالقان یا مدیران همه‌جانبه جهان عمل کنند. این مسئله به طور منطقی باعث می‌شود که این خدایان نتوانند توضیحی جامع و کامل برای جهان ارائه دهند. در نتیجه، آتئیست‌ها این نوع خدایان را ناکارآمد می‌دانند.

۴. جهان‌شناسی آتئیستی در برابر چندخدایی

جهان‌شناسی آتئیستی بر اساس اصول طبیعی و علمی بنا شده است و هیچ نیازی به فرض وجود خدایان ندارد. آتئیست‌ها معتقدند که جهان بر اساس قوانین طبیعی و بدون دخالت موجودات ماوراء طبیعی عمل می‌کند. در این بخش، به بررسی برخی از اصول جهان‌شناسی آتئیستی و تفاوت آن با پلی‌تئیسم می‌پردازیم.

الف. تکیه بر قوانین طبیعی

آتئیست‌ها بر این باورند که تمام پدیده‌های جهان می‌توانند بر اساس قوانین طبیعی، مانند فیزیک، شیمی و زیست‌شناسی توضیح داده شوند. آن‌ها معتقدند که نیازی به فرض موجودات ماوراء طبیعی برای توضیح جهان نیست و علم توانسته است بسیاری از سوالات بنیادی را پاسخ دهد.

ب. پدیده‌های پیچیده و عدم نیاز به چندین خدا

آتئیست‌ها معتقدند که پدیده‌های پیچیده جهان، مانند حیات و تکامل، می‌توانند بدون نیاز به دخالت موجودات فراطبیعی توضیح داده شوند. آن‌ها به نظریه‌هایی مانند نظریه تکامل داروین و بیگ بنگ استناد می‌کنند که نشان می‌دهد چگونه پیچیدگی‌های جهان می‌توانند از طریق فرآیندهای طبیعی و بدون نیاز به چندین خدا شکل بگیرند.

آتئیسم، به عنوان عدم باور به وجود هر گونه خدا یا خدایان، با پلی‌تئیسم یا چندخدایی سازگاری ندارد. آتئیست‌ها معتقدند که هیچ شواهد تجربی یا منطقی‌ای برای وجود خدایان وجود ندارد، چه یک خدا و چه چندین خدا. آن‌ها بر این باورند که جهان می‌تواند بدون نیاز به موجودات فراطبیعی و تنها بر اساس قوانین طبیعی توضیح داده شود.

پلی‌تئیسم، با توجه به پیچیدگی‌های ناشی از تعدد خدایان و ناسازگاری‌های درونی آن، از دیدگاه آتئیستی رد می‌شود. آتئیست‌ها به اصل پارسیمونی و عدم نیاز به فرض موجودات اضافی تکیه می‌کنند و معتقدند که جهان بدون وجود هیچ خدایی، چه یک یا چندتا، قابل درک و توضیح است. در نهایت، آتئیست‌ها بر این باورند که پرسش از وجود خدایان متعدد به جای اینکه به درک بهتری از جهان کمک کند، تنها به پیچیدگی و ابهام بیشتر منجر می‌شود.